<p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">詩(shī)之四境·詩(shī)詞研創(chuàng)哲學(xué)思考</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">作者:薛志鵬</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 昨夜,拜讀劉慶霖老師《抄襲模仿之風(fēng)不可長(zhǎng)》,沉思良久,唏噓數(shù)度,頗有同感。今日,又驚見(jiàn)劉鐳學(xué)友謬譽(yù),實(shí)不敢當(dāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 但是,愚人胸中確有幾句肺腑之言,不吐不快,于忙碌中湊一拙文,權(quán)作對(duì)劉慶霖老師《抄襲模仿之風(fēng)不可長(zhǎng)》一文的支持與響應(yīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 當(dāng)今詩(shī)壇,不乏頻傳,亦泥沙俱下,部分人為一己之私失去文人底線,抄襲剽竊之風(fēng)日盛,且明目張膽,令人咋舌。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 誠(chéng)然,前人之精髓浩如煙海,多是與山山水水然、蒼天大地同悟而得佳句,非無(wú)病呻吟與茫然抄襲與剽竊。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 吾輩才學(xué),不及古人分毫,但亦可自覺(jué)、自律、自強(qiáng),一步一個(gè)腳印不斷學(xué)習(xí),持續(xù)豐富知識(shí)及閱歷,方為詩(shī)家之本。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 愚人作為詩(shī)癡一枚,見(jiàn)劉慶霖老師之感慨,不禁讓我回想起自悟而得“詩(shī)之四境”:看山是山、看水是水;看山似是山、看水似是水;看山不是山、看水不是水;看山還是山,看水還是水。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 當(dāng)然,此論基礎(chǔ),是來(lái)自禪宗“看山是山、看山不是山、看山還是山”三境的思考與拓展。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 詩(shī)之四境,詩(shī)詞與哲學(xué)的貫通之道,文學(xué)與哲學(xué)有著極其密切的內(nèi)在聯(lián)系,二者之本源邏輯相輔相成,是詩(shī)詞學(xué)習(xí)的四個(gè)必經(jīng)路徑或是四個(gè)階段,是詩(shī)詞融匯哲學(xué)的一種思考方式。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 多年來(lái),本人一直堅(jiān)持體悟“詩(shī)之四境”,認(rèn)為其體現(xiàn)了從“表象—懷疑—本質(zhì)—回歸”的螺旋式思維進(jìn)階模式。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 這一理論既汲取禪宗智慧,可融入詩(shī)詞創(chuàng)作實(shí)踐,為理解藝術(shù)創(chuàng)作與人生境界提供了另一種契合詩(shī)詞創(chuàng)作的現(xiàn)實(shí)視角。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 愚人不才,學(xué)識(shí)淺陋,但為了探討詩(shī)詞學(xué)習(xí)與創(chuàng)作,僅對(duì)自悟之“詩(shī)之四境”略作粗陋詮釋:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">一、第一境:看山是山、看水是水·直觀摹寫(xiě),純粹感知</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 認(rèn)知層面:初習(xí)者,入門(mén)境。初習(xí)者初入詩(shī)門(mén),以純粹感官體驗(yàn)為基礎(chǔ),對(duì)山水等物象的認(rèn)知停留在表面形態(tài),將“名稱”與“形態(tài)”直接對(duì)應(yīng),不探究深層意義。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 創(chuàng)作特點(diǎn):白描式描寫(xiě),細(xì)致刻畫(huà)物象外在特征,追求“形似”,情感表達(dá)直白,如“青山如黛,碧水含煙”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 心理狀態(tài):心隨境轉(zhuǎn),被表象吸引,有明確的“目的心”,是創(chuàng)作的初始階段,也是藝術(shù)積累的基礎(chǔ)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 哲學(xué)關(guān)聯(lián):契合儒家“格物致知”的初級(jí)階段和道家“嬰兒之態(tài)”的純真感知,是藝術(shù)創(chuàng)作的“入門(mén)境”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 小結(jié):純粹描繪自然景觀,無(wú)深層哲思,卻清新自然,體現(xiàn)第一境的直觀之美。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">二、第二境:看山似山、看水似水·質(zhì)疑探索,虛實(shí)相生</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 認(rèn)知層面:常習(xí)者,過(guò)渡境。習(xí)練日久,開(kāi)始對(duì)“表象即本質(zhì)”產(chǎn)生懷疑,意識(shí)到事物可能存在多面性,處于“似懂非懂”的探索階段。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 創(chuàng)作特點(diǎn):在描寫(xiě)中融入疑問(wèn)與思考,物象呈現(xiàn)“似是而非”的朦朧感,虛實(shí)相生,如“山月不知心里事,水風(fēng)空落眼前花”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 心理狀態(tài):“分別心”松動(dòng),主動(dòng)思考“山為何是山?水為何是水?”,卻未找到明確答案,處于“困惑—探索—覺(jué)醒”的過(guò)渡期。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 哲學(xué)關(guān)聯(lián):類(lèi)似儒家“學(xué)而不思則罔”的思辨階段,也是禪宗“初發(fā)菩提心”的探索狀態(tài),是藝術(shù)創(chuàng)作的“過(guò)渡境”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 小結(jié):表面寫(xiě)山,實(shí)則融入對(duì)事物認(rèn)知局限性的思考,體現(xiàn)第二境的“似是而非”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">三、第三境:看山不是山,看水不是水·解構(gòu)本質(zhì),超越表象</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 認(rèn)知層面:久習(xí)者,破迷境。此時(shí),久習(xí)者已徹底打破對(duì)“名”與“相”的執(zhí)著,洞察事物本質(zhì),領(lǐng)悟到山水等物象的“空性”與“緣起性”,超越表象認(rèn)知。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 創(chuàng)作特點(diǎn):借山水言志,托物喻理,“物我分離”,通過(guò)山水表達(dá)哲學(xué)思考,如“山,沉穩(wěn)如仁者;水,靈動(dòng)如智者”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 心理狀態(tài):“目的心”大幅減弱,不再被美丑、善惡等二元對(duì)立束縛,但易陷入“反表象”的偏執(zhí),是藝術(shù)創(chuàng)作的“破迷境”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 哲學(xué)關(guān)聯(lián):契合禪宗“空性”思想,萬(wàn)物無(wú)固定自性,道家“齊物論”、儒家“格物致知”的高階(透過(guò)現(xiàn)象看本質(zhì))</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 小結(jié):山水不再是單純的景物,而是融入“空性”思考,體現(xiàn)第三境的“非山非水”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">四、第四境:看山還是山、看水還是水·圓融歸一,返璞歸真</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 認(rèn)知層面:升華者,入化境。升華者已思維,超越二元對(duì)立,既不執(zhí)著表象,也不刻意否定表象,而是“如其所是”地接納事物,達(dá)到“物我兩忘”的圓融。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 創(chuàng)作特點(diǎn):“物我合一”,山水既是具象的自然景觀,也是內(nèi)在精神的載體,在平凡中見(jiàn)深刻,于簡(jiǎn)單中寓豐富。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 心理狀態(tài):“無(wú)目的心”,心不隨境轉(zhuǎn),而是“境隨心轉(zhuǎn)”,在世俗中保持通透,是藝術(shù)創(chuàng)作的“入化境”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 哲學(xué)關(guān)聯(lián):禪宗“不二法門(mén)”(本質(zhì)與表象統(tǒng)一)、道家“道法自然”(順應(yīng)本真)、儒家“中庸之道”(不偏不倚)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 小結(jié):山水與人融為一體,自然流暢,無(wú)刻意說(shuō)理,卻處處是禪意,體現(xiàn)第四境的“山水即我心”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">五、詩(shī)之四境關(guān)系表:詩(shī)歌創(chuàng)作的螺旋式上升</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 詩(shī)之四境,并非簡(jiǎn)單的線性遞進(jìn),而是螺旋式上升的認(rèn)知?dú)v程(見(jiàn)附圖)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">六、詩(shī)之四境理論的實(shí)踐指導(dǎo)意義</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 1.循序漸進(jìn):初習(xí)者應(yīng)從第一境入手,打好“形似”基礎(chǔ),莫急于求成。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 2.勇于質(zhì)疑:進(jìn)入第二境時(shí),要敢于打破思維定勢(shì),在“似是而非”中尋找創(chuàng)作突破點(diǎn)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 3.深化思考:第三境是創(chuàng)作的關(guān)鍵轉(zhuǎn)折點(diǎn),需透過(guò)表象挖掘事物本質(zhì),賦予作品哲學(xué)深度。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 4.回歸本真:最高境界是“看山還是山”,歷經(jīng)千帆后回歸樸素,在單純中蘊(yùn)含豐富,于平凡中見(jiàn)偉大。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">七、詩(shī)之四境總結(jié):從山水到心靈的藝術(shù)升華</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 詩(shī)之四境,與其說(shuō)是詩(shī)詞創(chuàng)作的方法論,不如說(shuō)是人生境界的一種映射。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 從“看山是山”的純真;到“看山似是山”的困惑;再到“看山不是山”的頓悟;最終抵達(dá)“看山還是山”的圓融。既是藝術(shù)創(chuàng)作的歷程;也是人生智慧的成長(zhǎng)軌跡;更是在山水之中照見(jiàn)本心;亦是于世間萬(wàn)象之中領(lǐng)悟永恒。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 詩(shī)詞創(chuàng)作應(yīng)謹(jǐn)守“山水即我心”之本,切勿抄襲、剽竊,除被詩(shī)壇所不齒,亦對(duì)自身詩(shī)學(xué)成長(zhǎng)百害而無(wú)一利,只能是害人害己,得不償失。所謂己所不欲勿施于人,望某些大聰明三思而行。拋卻目的心,在世俗中保持通透,以趨化境。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 愚人自語(yǔ):青山碧水無(wú)新舊,日月流光鑒古今,唯人有心使然。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 愚人即興賦小詞《鷓鴣天·詩(shī)之四境》(中華通韻)一首,以結(jié)“詩(shī)之四境”小論,并與諸位詩(shī)友共勉:抱月聽(tīng)江虛叩門(mén)。撥云探道久相尋。悠然嘯傲蒼崖闊,自在從容化境深。懸壺小,大乾坤。須彌芥子納詩(shī)心。河山與爾悲歡共,物我合一始見(jiàn)真。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:right;"><span style="font-size:15px;">——2025年11月25日,即筆于杭州</span></p>